ارزیابی معناشناختی المان‌های محیطی و تهدیداستحاله معنایی و عملکردی «شهر زیارتی مشهد» به «شهر توریستی مشهد»

در شهرهای مذهبی و در این مطالعه به طور ویژه در شهر مشهد انتظار می­رود المان­های محیطی استفاده شده در فضاهای شهری متناسب با هویت شهر و تقویت کننده فرهنگ زیارت و در راستای معنویت باشد. اگر المان­های محیطی که در برخی تقاطع­ها و مکان­های عمومی شهر مشهد جانمایی شده­اند را بتوان در هر کلانشهر یا شهر دیگری از ایران استفاده کرد، پس در این زمینه تفاوتی میان سیاستگذاری، برنامه­ریزی و اقدامات زیباسازی در شهر مشهد به عنوان پایتخت معنوی ایران و دیگر شهرهای ایران قائل نشده­ایم. تلاش این تحقیق بر ارزیابی معناشناختی المان­های محیطی «طرح استقبال از بهار» در شهر مشهد بر مبنای مدل تحلیلی تحقیق و با تأکید بر ارزش­های اسلامی بوده و در این راه از مطالعات کتابخانه‌ای، مشاهدات میدانی و رویکرد تحلیلی تصاویر المان­های محیطی (10 المان محیطی) استفاده شده است. نتایج تحلیل معنایی المان­های محیطی «طرح استقبال از بهار» شهر مشهد نشان می­دهد که «جانمایی نامناسب برخی المان­ها خصوصاً در مبادی ورودی زائرین»، «بکارگیری المان‏هایی با مفاهیم معنایی پیچیده»، «نامشخص بودن مرجع تذکر در تعدادی از المان‏ها»، «استفاده از المان‏های متعدد بدون توجه به فرهنگ و هویت شهر مشهد»، «جانمایی المان‏هایی با مرجع تذکر ارزش‏های سنتی-آیینی در نقاط کم رفت و آمد» و «استفاده از ایده‏های خام در طراحی برخی المان‏ها بویژه در مقیاس بزرگ» مواردی هستند که باعث می‏شود مولفه‏های معنایی المان‏های محیطی و مولفه‏های زمینه‏ای در شهر مشهد مقدس ناسازگار باشند.  در کل می‏توان گفت در فرآیند سیاستگذاری­های مدیریت کلان­شهر مشهد در این حوزه، مباحث معنایی المان­ها، پیام­هایی که این المان­ها منتقل می­کنند و هم­چنین تناسب این پیام­ها با زمینه فرهنگی و مذهبی شهر مشهد چندان مورد توجه قرار نگرفته و این تصمیمات و اقدامات، خواسته یا نا خواسته منجر به تغییر تصور ذهنی ناظر از «شهر زیارتی مشهد» به «شهر توریستی مشهد» و تبدیل «زائر» به «گردشگر» در آینده نه چندان دور خواهد شد.